1. Khung pháp lý về quyền sở hữu và nắm giữ Bitcoin ở Việt Nam (2025)
Việt Nam nằm trong nhóm dẫn đầu thế giới về mức độ chấp nhận tiền mã hoá tại cơ sở. Các khảo sát cho thấy hơn 20 % người tiêu dùng Việt Nam từng sở hữu hoặc sử dụng crypto, đứng đầu các bảng xếp hạng toàn cầu năm 2021 và 2022. Mức độ phổ biến rộng rãi này tồn tại mặc dù tình trạng pháp lý của tài sản mã hoá vẫn chưa rõ ràng.
Tình trạng pháp lý: Ở Việt Nam, Bitcoin và các loại tiền mã hoá khác không được công nhận là phương tiện thanh toán hợp pháp. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã cấm phát hành, cung ứng và sử dụng Bitcoin hoặc các loại tiền ảo tương tự làm phương tiện thanh toán. Từ 01 / 01 / 2018, hành vi dùng crypto để thanh toán có thể bị phạt nặng (150–200 triệu VNĐ) và thậm chí bị truy cứu hình sự theo Bộ luật Hình sự sửa đổi. Tuy nhiên, sở hữu, mua bán Bitcoin với tư cách tài sản hiện không bị cấm; hoạt động này tồn tại trong “vùng xám” vì thiếu khung pháp lý chuyên biệt. Do chưa được coi là tài sản hay hàng hoá chính thức, người tham gia cũng không có bảo hộ pháp lý rõ ràng.
Khung pháp lý đang phát triển: Chính phủ đã giao Bộ Tài chính và NHNN soạn thảo khung pháp lý cho tài sản số, hạn chót tháng 5 / 2025. Các đề xuất hiện nay gồm Dự luật Công nghiệp Công nghệ Số, lần đầu đưa ra khái niệm “tài sản số”, và cơ chế sandbox thí điểm sàn giao dịch crypto có kiểm soát, dự kiến triển khai từ 2026. Tóm lại, đến 2025 Việt Nam vẫn chưa có luật crypto hoàn chỉnh; sở hữu Bitcoin được “nhắm mắt cho qua” nhưng doanh nghiệp phải theo sát biến động chính sách.
2. Lựa chọn cấu trúc pháp nhân cho công ty nắm giữ Bitcoin
Loại hình doanh nghiệp: Hai mô hình phù hợp nhất là Công ty TNHH (LLC) hoặc Công ty Cổ phần (JSC).
• LLC: Thành lập đơn giản, chỉ cần 1–50 thành viên, trách nhiệm hữu hạn trong vốn góp, thủ tục gọn nhẹ.
• JSC: Cần tối thiểu 3 cổ đông, có thể phát hành cổ phần huy động vốn hoặc niêm yết, nhưng quản trị phức tạp hơn.
Tỷ lệ sở hữu trong nước vs. nước ngoài: Nếu có nhà đầu tư nước ngoài, phải xin Giấy chứng nhận Đăng ký Đầu tư và chọn ngành nghề không vi phạm cấm kỵ (hoạt động “giao dịch tiền ảo” chưa được liệt kê). Thực tế, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đăng ký ngành “tư vấn đầu tư, CNTT, kinh doanh tài chính” rồi giữ Bitcoin như khoản đầu tư thặng dư. Không cần giấy phép đặc biệt chỉ để nắm giữ Bitcoin; nhưng Điều lệ nên ghi rõ quyền đầu tư tài sản.
Quản trị nội bộ: Cần quy định ai được quyết định mua–bán Bitcoin, thiết lập ví đa chữ ký, phân bổ khoá riêng giữa các lãnh đạo, tránh rủi ro nội gián.
3. Tuân thủ pháp luật tài chính, thuế và tiền mã hoá
• Quy định thanh toán & tiền tệ: Tuyệt đối không dùng Bitcoin để thanh toán trong nước. Mọi giao dịch thương mại phải sử dụng VNĐ hoặc phương tiện hợp pháp.
• Chống rửa tiền: Ghi chép nguồn–đích dòng tiền khi mua BTC, chỉ giao dịch trên sàn/KYC uy tín.
• Quản lý ngoại hối: Chuyển tiền ra nước ngoài mua crypto có thể bị NHNN chất vấn. Thường dùng P2P trong nước để tránh phạm quy định chuyển vốn.
• Thuế: Chưa có luật thuế crypto; cách an toàn là khai, nộp 20 % Thuế TNDN trên lợi nhuận thực hiện khi bán BTC.
• Kế toán & kiểm toán: Theo chuẩn mực quốc tế, ghi nhận Bitcoin như tài sản vô hình: ghi giá gốc, trích giảm giá khi suy giảm, không đánh giá tăng giá chưa thực hiện.
4. Mua, lưu trữ và bảo mật Bitcoin (giải pháp lưu ký)
Mua BTC:
• P2P (Binance P2P, Remitano…): Chuyển khoản VNĐ trong nước, nhận BTC vào ví công ty.
• Sàn quốc tế (Binance, Coinbase…): Cần chuyển USD/USDT; nguy cơ ngân hàng chặn chuyển khoản.
• Broker OTC/custody quốc tế: Phù hợp mua khối lượng lớn, kèm dịch vụ lưu ký.
Lưu ký & bảo mật:
• Tự lưu trữ (cold storage): Ví phần cứng + đa chữ ký (2/3, 3/5). Khoá dự phòng lưu két sắt khác địa điểm.
• Bên thứ ba (BitGo, Coinbase Custody…): Bảo hiểm, an toàn, nhưng phụ thuộc pháp lý nước ngoài.
• Ngân hàng trong nước: Chưa có dịch vụ lưu ký crypto; có thể xuất hiện sau 2026.
Thông lệ bảo mật: Giữ lượng BTC giao dịch ngắn hạn trong ví “nóng” tối thiểu, định kỳ kiểm tra, phân quyền nghiêm ngặt.
5. Thách thức on-ramp/off-ramp fiat–crypto
• Ngân hàng thận trọng: NHNN yêu cầu giám sát chặt hoạt động crypto; chuyển tiền đến/đi sàn quốc tế dễ bị chặn.
• Giải pháp ổn áp:
• Stablecoin: Mua USDT bằng VND P2P rồi hoán đổi sang BTC.
• Tài khoản/ pháp nhân offshore: Thực hiện giao dịch crypto ở nước ngoài, sau đó chuyển BTC về ví của công ty tại VN.
• Triển vọng tương lai: Sandbox sàn giao dịch số nội địa nếu được duyệt 2026 sẽ cải thiện on-ramp.
6. Xử lý thuế cho Bitcoin trên bảng cân đối
• Chưa có hướng dẫn riêng: Bảo thủ hơn, coi lợi nhuận bán BTC là thu nhập khác, nộp 20 % Thuế TNDN.
• Không áp VAT lên giá trị BTC, chỉ áp VAT (10 %) nếu thu phí dịch vụ liên quan.
• Kế toán: Bitcoin = “tài sản vô hình có thời hạn sử dụng không xác định”; đánh giá giảm giá trị nếu thị trường lao dốc, không ghi tăng giá chưa thực hiện.
• Công bố minh bạch: Liệt kê giá trị gốc, khoản dự phòng suy giảm, giá trị thị trường tham khảo trong thuyết minh BCTC.
7. Rủi ro và hạn chế
• Rủi ro pháp lý: Luật có thể đổi chiều; khả năng yêu cầu đăng ký/thoái vốn khẩn cấp.
• Biến động giá: BTC dao động mạnh; nguy cơ lỗ lớn, giảm vốn chủ sở hữu.
• An ninh & lưu ký: Nguy cơ hack, mất khoá riêng, gian lận nội bộ.
• Thanh khoản: Khó đổi BTC sang VNĐ nhanh, đặc biệt khi thị trường xấu hoặc ngân hàng siết chặt.
• Kiểm toán & báo cáo: Chuẩn mực chưa rõ, có thể bị ý kiến kiểm toán ngoại trừ.
• Danh tiếng: Đối tác, ngân hàng truyền thống có thể e dè; công chúng phản ứng tiêu cực nếu lỗ.
8. Ví dụ tiêu biểu ở Việt Nam & Đông Nam Á
• Startup crypto Việt (Sky Mavis, KardiaChain, Coin98…): Giữ crypto trong hoạt động nhưng chưa phải chiến lược “treasury” truyền thống.
• DigiAsia (Indonesia, niêm yết NASDAQ): Kế hoạch phân bổ 100 triệu USD vào Bitcoin làm tài sản dự trữ năm 2025.
• Ví dụ toàn cầu: MicroStrategy (Mỹ) nắm > 150 000 BTC; Tesla, Meitu… minh chứng cho mô hình.
• Tổ chức tài chính khu vực: DBS (Singapore), UnionBank (Philippines), SCB 10X (Thái Lan) thí điểm dịch vụ crypto nhưng chưa công bố nắm giữ lớn.
• Doanh nghiệp Việt truyền thống: Chưa công khai sở hữu BTC; nhiều công ty tư nhân nhỏ lặng lẽ mua nhằm phòng ngừa lạm phát, chờ khung pháp lý rõ ràng.
⸻
Tóm lại: Thành lập công ty nắm giữ Bitcoin tại Việt Nam khả thi nhưng cần điều hướng “vùng xám” pháp lý, chuẩn bị kỹ về kế toán–thuế, bảo mật khoá riêng và duy trì sự minh bạch với ngân hàng, cơ quan thuế. Hãy phân bổ vốn thận trọng, chỉ sử dụng phần tiền nhàn rỗi dài hạn, và cập nhật liên tục quy định mới để tránh rủi ro bất ngờ.